NMF - Azyl i Migracja (PL) - NORWESKI MECHANIZM FINANSOWY - „Integracja dla bezpieczeństwa współpraca międzynarodowa w zakresie praw podstawowych”

NMF - Azyl i Migracja (PL)

Projekt: „Integracja dla bezpieczeństwa – współpraca międzynarodowa w zakresie praw podstawowych”

Przedmiot projektu: Przedmiotem projektu jest wzmocnienie współpracy organów ścigania do przeciwdziałania i wykrywania handlu ludźmi, nielegalnej migracji i przemocy ze względu na płeć oraz zwiększenie wsparcia dla ofiar handlu i osób ubiegających się o azyl.

Cel główny: Celem głównym projektu jest poprawa zdolności organów ścigania do przeciwdziałania i wykrywania handlu ludźmi, nielegalnej migracji i przemocy ze względu na płeć oraz zwiększenie wsparcia dla ofiar handlu i osób ubiegających się o azyl ( w tym w szczególności małoletnich bez opieki).

Projekt ma również na celu zachęcanie do dobrowolnych powrotów. Kolejnym elementem jest wypracowanie nowego standardu zapobiegania, zwalczania i wykrywania przestępczości handlu ludźmi i nielegalnej migracji oraz pomocy ofiarom handlu i osobom ubiegającym się o azyl, opartego na nowoczesnych technologiach, współpracy międzynarodowej z jednostkami biorącymi udział
w realizacji projektu oraz zwiększeniu świadomości społecznej.

Cele szczegółowe:

zapewnienie funkcjonariuszom organom ścigania dostępu do szkoleń, w celu zwiększenia kompetencji w zakresie zwalczania i wykrywania handlu ludźmi, i nielegalnej migracji i przemocy ze względu na płeć
zapewnienie funkcjonariuszom oraz pracownikom mającym bezpośredni kontakt z migrantami. szkoleń i warsztatów w zakresie dobrowolnych powrotów
zapewnienie funkcjonariuszom szkoleń w zakresie wsparcia psychologicznego ofiar handlu i osób ubiegających się o azyl ( w tym w szczególności małoletnich bez opieki)
zwiększenie liczby nowych technologii, niezbędnych do szkoleń oraz stosowanych w celu zwiększenia skuteczności monitorowania i kontroli szlaków i miejsc wysokiego ryzyka
wymiana doświadczeń służb i podmiotów zaangażowanych w realizację projektu, w celu wypracowania wspólnych procedur przeciwdziałania handlowi ludźmi, migracji i przemocy ze względu na płeć
zwiększenie świadomości społecznej, jako skutecznej formy przeciwdziałania handlowi ludźmi i przemocy ze względu na płeć

Wstęp

Migracja i azyl

Migracja i azyl stanowią zjawiska wielowątkowe i wzajemnie przenikające się. Azyl jest procesem udzielenia schronienia osobom uciekającym przed prześladowaniem lub poważną krzywdą. Stanowi prawo podstawowe – udzielenie go jest międzynarodowym zobowiązaniem na mocy konwencji genewskiej dotyczącej statusu uchodźców z 1951r.

Cechą charakterystyczną legalnej migracji jest wjazd i pobyt cudzoziemca na teren kraju w sposób zgodny z prawem, na podstawie dokumentów niezbędnych do zalegalizowania pobytu. Warunki wjazdu i pobytu cudzoziemca są ściśle określone w prawie. Ze względu na to ten rodzaj migracji obejmuje kwestie związane z legalizacją pobytu, migracją zarobkową a także kwestie związane z integracją.

W zakresie nielegalnej migracji, zjawisko to jest trudne do oszacowania i niemożliwe do kontroli
w pełnym zakresie. Niesie za sobą zagrożenie dla bezpieczeństwa obywateli, bowiem związane jest z przestępczością zorganizowaną, terroryzmem oraz handlem ludźmi. Dotyka także procedur azylowych, wykorzystywanych przez cudzoziemców również w sposób nielegalny, co zostanie wyjaśnione poniżej. Cudzoziemcy wykorzystują różnorodne metody, aby osiągnąć cel w postaci pobytu na terenie kraju: nielegalne wykorzystanie legalnych kanałów migracji (np. związanych z pracą lub edukacją aby uzyskać zatrudnienie na podstawie pozwolenia na pobyt dla studentów/naukowców), małżeństwa fikcyjne, posługiwanie się fałszywymi dokumentami.

Polska jest krajem tranzytowym nielegalnej migracji – położenie geograficzne sprawia, iż przez kraj przebiegają główne szlaki migracyjne w rejonie Europy Środkowo-Wschodniej. Jak wynika z danych Urzędu ds. Cudzoziemców, zdecydowana większość osób, tj. Czeczeni, Gruzini, Ormianie, Syryjczycy, przekraczając granicę polską, wnioskuje o azyl. Jednakże jeszcze tego samego dnia kierują się do krajów strefy Shengen (głównie Niemiec i Francji). Często też korzystają z transportu zorganizowanego przez przemytników. Należy zauważyć, iż w tego rodzaju przypadkach rozpoczęcie procedury azylowej w kraju nie stanowi rzeczywistego celu dla uchodźcy/emigranta, lecz wykorzystywane jest w nielegalny sposób – jako środek umożliwiający przekroczenie granicy
i dotarcie na tereny strefy Shengen. Stanowi także potencjalne zagrożenie dla samych migrantów, np. wiktymizacją w procederze handlu ludźmi. Szczególnie narażoną grupę w tym zakresie stanowią małoletni bez opieki. Pokonując szlaki migracyjne są szczególnie narażeni na przemoc, znęcanie się
i wykorzystanie. Ze względu na ich bezbronność wymagają one szczególnej pomocy i wsparcia.

Przeciwdziałanie nieuregulowanej migracji stanowi istotny element zarządzania migracjami na poziomie krajowym oraz stanowi jeden z priorytetów Unii Europejskiej. Polska posiada jedną
z najdłuższych granic zewnętrznych UE, co niesie za sobą priorytet w zakresie systemowych , praktycznych rozwiązań, wymiany wiedzy oraz informacji pomiędzy państwami UE. W tym kontekście niezwykle ważne jest zachęcanie do dobrowolnych powrotów, poprzez wdrożenie działań w tym zakresie, tj. : Identyfikacja osób chcących dobrowolnie powrócić do kraju; zachęcanie/promocja dobrowolnych powrotów; wsparcie psychologiczne i organizacyjne (administracyjne) w realizacji planu dobrowolnego powrotu.

Obserwuje się, iż pandemia wywołana wirusem COVID-19 z jednej strony spowodowała zmianę zachowań zorganizowanych grup przestępczych, zajmując się przemytem ludzi, z drugiej stworzyła obszary potencjalnych ryzyk, mogących prowadzić do wzrostu nielegalnych migracji i handlu ludźmi
w najbliższej przyszłości. Są to:

zmiana szlaków przerzutowych z powietrznych na lądowe i morskie
zamknięcie placówek oferując legalną pracę seksualną na terenie EU może zwiększyć przypadki nielegalnego wykorzystania
ograniczenia podróży mogą komplikować sezonowe prace w rolnictwie i zwiększyć popyt na pracę migrantów.

W 2019r. w Polsce złożono 24 wnioski o azyl. Należy zwrócić szczególna uwagę na małoletnich bez opieki, znajdujących się w gronie osób ubiegających się o azyl. Stanowią bowiem grupę szczególnie narażoną na przemoc, wykorzystanie i wiktymizację. Z danych statystycznych UNODC (zob. United Nations Office on Drugs and Crime, „Global report on trafficking in person” 2018) wynika, iż nieletni stanowią 1/3 ogólnej liczby ofiar. Na każdą piątkę dzieci ofiar handlu ludźmi przypadają cztery dziewczynki i jeden chłopiec.

Ze względu na to, w celu skutecznego przeciwdziałania oraz zwiększenia wsparcia dla ofiar,
w szczególności dla małoletnich, należy zwiększyć kompetencje funkcjonariuszy i pracowników oraz podnieść świadomość społeczną w zakresie procederu.

Handel ludźmi:

Handel ludźmi jest zjawiskiem złożonym, u którego podstaw leżą czynniki ekonomiczne, społeczne, kulturowe i inne. Stanowi przestępstwo poważnie naruszające godność i podstawowe prawa człowieka. Istotą procederu jest wykorzystywanie człowieka, nawet za jego przyzwoleniem, przy użyciu nielegalnych środków i metod.

Handel ludźmi jest zjawiskiem globalnym o dużej dynamice i silnie związany z migracją. Obecnie Polska jest krajem pochodzenia (tj. Polacy wykorzystywani w innych krajach UE), krajem tranzytowy (głównie dla ofiar z Europy Wschodniej i Azji do krajów Europy Zachodniej) oraz krajem docelowym (głównie z krajów Europy Wschodniej i Azji) ofiar procederu, co zobrazowano na poniższej mapie:

Legenda: kolor żółty: tranzyt ofiar; kolor bordowy: punkt docelowy ofiar; kolor niebieski – pochodzenie ofiar.
Źródło: http://www.handelludzmi.eu/hl/o-handlu-ludzmi/handel-ludzmi-w-polsce/6145,Handel-ludzmi-w-Polsce.html

Proceder może przybierać różne formy i mieć różne cele – wykorzystanie seksualne, pracę przymusową, wyłudzanie świadczeń, zmuszanie do żebractwa lub przestępczości.
W zakresie pracy przymusowej obserwuje się zjawisko handlu ludźmi szczególnie w takich branżach jak rolnictwo, zbiór owoców jagodowych, gastronomia, usługi porządkowe, budownictwo.

Polska, ze względu na położenie, dobrą sytuację gospodarczą oraz szerokie możliwości rozwoju, stanowi atrakcyjne miejsce dla osób chcących podjąć pracę, z krajów tj. Ukraina, Białoruś, Rumunia, Bułgaria, Wietnam, Nepal, Sri Lanka. Jak wynika z danych Wydziału Kryminalnego Komendy Wojewódzkiej Policji w Szczecinie, kraje azjatyckie, Ukraina oraz Bułgaria stanowią główne miejsca werbunku do pracy przymusowej.

W 2019r. Policja i Straż graniczna zidentyfikowały 162 potencjalne ofiary handlu ludźmi, zaś Krajowe Centrum Interwencyjno-Konsultacyjne dla Ofiar Handlu Ludźmi udzieliło pomocy 168 prawdopodobnym ofiarom, z których 3 były dziećmi. W ciągu ostatnich miesięcy odnotowano także nowy trend w zakresie handlu ludźmi, dotyczący nielegalnych adopcji.
Co więcej, małoletni stanowią przeważających odsetek ofiar w określonych obszarach przestępczości handlu ludźmi. Są to:

przymuszanie do przestępczości, tj. kradzież kieszonkowa, sklepowa,
przymuszanie do przestępstw dotyczących narkotyków, np. wykorzystanie do pracy przy uprawie.

W procederze handlu ludźmi i nielegalnej migracji szczególną rolę odgrywają sieci przestępcze.
W listopadzie 2019r., na terenie kraju, polska Straż Graniczna we współpracy z Europolem zidentyfikowała i zdemontowała zorganizowaną grupę, odpowiedzialna za przemyt 13 000 osób spoza Europy. Przestępcy zarobili na przemycie 2,3 mln Euro. Potwierdza to, iż Polska stanowi istotny obszar tranzytu ofiar handlu ludźmi i nielegalnej migracji. Nie bez znaczenia pozostaje także obecna sytuacja spowodowana COVID-19. Wywarła bowiem wpływ na zmianę modus operandi zorganizowanych sieci przestępczych. Jak wynika z danych Europol (zob. Europol, „European Migrant Smuggling Centre 4th Annual Report”, 2019r.), ze względu na zwiększone środki kontroli granicznej i wprowadzenie ograniczenia podróży, widoczna jest zmiana strategii działania przemytników:

zaprzestanie stosowania kanałów powietrznych na rzecz morskich i lądowych,
zwiększone wykorzystanie małych łodzi używanych do przekraczania granic

Znaczna liczba nowego modus operandi przestępców opiera się o aplikacje i media społecznościowe, w tym Darknet, WhatsApp, które służą do organizowania przerzutów, werbunku, sprzedaży dokumentów itp. Z danych szacunkowych Europol wynika, iż w 2020r. oraz latach kolejnych Internet będzie odgrywał rosnącą rolę w łańcuchu handlu ludźmi.

Mapowanie krajowej sytuacji związanej z handlem ludźmi, przeprowadzone w oparciu o dane Policji i Straży Granicznej oraz Europol pozwoliło na zidentyfikowanie regionu Morza Bałtyckiego, województwa zachodniopomorskiego, województwo dolnośląskiego, lubuskiego jako obszarów wysokiego ryzyka. Niesie to za sobą konieczność intensyfikacji kontroli i monitorowania, zwiększenia kompetencji funkcjonariuszy oraz pracowników cywilnych.

Uwzględniając fakt złożonego i wielowątkowego mechanizmu przestępstwa handlu ludźmi, wielości form wykorzystania oraz stosowania Internetu jako kanału werbunkowego, niezwykle ważne jest podnoszenie świadomości społecznej w zakresie procederu. Informowanie o zagrożeniu oraz przedstawienie zasad działania przestępców stanowi wiedzę, umożliwiającą skuteczną obronę przed niebezpieczeństwem. Szczególnie ważne w tym kontekście jest dotarcie z kampanią do osób znajdujących się w grupie ryzyka – młodzieży szkolnej i akademickiej, samotnych matek, osób bezrobotnych, poszukujących pracy za granicą.

Podsumowując, biorąc pod uwagę kontekst krajowy oraz trendy i uwarunkowania wywołane pandemią COVID-19,jako konkretne środki zapobiegawcze należy wymienić: działania podnoszące świadomość opinii publicznej (warsztaty, konferencje, szkolenia, konferencje), wzmocnienie kontroli miejsc wysokiego ryzyka, szkolenia funkcjonariuszy i pracowników organów publicznych, wzmocnienie współpracy transgranicznej.

Przemoc ze względu na płeć

Z procederem handlu ludźmi oraz nielegalną lub przymusową migracją, związane jest zjawisko przemocy ze względu na płeć. Jest to wszelki akt przemocy związany z faktem przynależności danej osoby do określonej płci, którego rezultatem jest lub może być fizyczna, seksualna lub psychiczna krzywda lub cierpienie. Problem ten dotyka głównie kobiety i dziewczęta. Może przybierać różne formy: przymusowe małżeństwa (w tym zmuszanie nieletnich do małżeństwa), zmuszanie do prostytucji, przemoc psychiczną i fizyczną.

W przypadku migrantek przymusowych sprawcą często jest obecny bądź były partner. W takich przypadkach na stosowanie przemocy mają wpływ uwarunkowania kulturowe (społeczeństwa patriarchalne – np. w społeczności migrantów z krajów Kaukazu Północnego), doświadczenia migracji (trudne warunki ekonomiczne/konieczność rozpoczęcia pracy zarobkowej przez kobiety) oraz doświadczenia wyniesione z kraju – wojny, tortury, obserwowania śmierci bliskich.
Zjawisko przemocy ze względu na płeć występuje także w procederze pracy przymusowej, zmuszania do prostytucji, w trakcie organizowania „przerzutów” nielegalnych migrantów.
Zadaniem funkcjonariuszy jest zidentyfikowanie potencjalnych ofiar i nawiązanie z nimi kontaktu, pamiętając, iż ofiara często wzbrania się przed pomocą. Przekłada się to na konieczność udzielenia fachowej pomocy psychologicznej, dysponowania wysokimi kompetencjami w zakresie komunikacji oraz udzielenia informacji na temat przysługujących możliwości prawnych oraz pozostałych, dostępnych form pomocy. Ze względu na to, niezwykle ważne jest podnoszenie kompetencji funkcjonariuszy służb oraz pracowników cywilnych. Umożliwi to udzielanie profesjonalnego wsparcia ofiarom oraz zwiększenie jego skuteczności.

Podmioty zaangażowane

Komenda Wojewódzka Policji w Szczecinie
Komenda Wojewódzka Policji we Wrocławiu
Komenda Wojewódzka Policji w Gorzowie Wielkopolskim
Zachodniopomorski Urząd Wojewódzki w Szczecinie

Podmioty współpracujące:

Morski Oddział Straży Granicznej w Gdańsku
Prokuratura Okręgowa w Szczecinie,
Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego,
Stowarzyszenie DA DU,
La Strada – Fundacja Przeciwko Handlowi Ludźmi i Niewolnictwu
Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę
IPA Międzynarodowe Stowarzyszenie Policji
Kuratorium Oświaty w Szczecinie
Komenda Główna Policji
Komenda Stołeczna Policji
Podmioty zagraniczne:
Lwowski Państwowy Uniwersytet Spraw Wewnętrznych, Ukraina
West Yorkshire Police, Wielka Brytania
Komenda Stołeczna Policji, Zagrzeb, Chorwacja
Komenda Wojewódzka Policji w Bitola, Macedonia
Prezydium Policji w MECKLENBURG-VORPOMMERN, Niemcy

Opracowała:

Ewa Maślana

Koordynator Zespołu Funduszy Pomocowych KWP w Szczecinie

NMF - Azyl i Migracja (PL) - NORWESKI MECHANIZM FINANSOWY - „Integracja dla bezpieczeństwa współpraca międzynarodowa w zakresie praw podstawowych” - Policja Zachodniopomorska

Wyszukiwarka

NORWESKI MECHANIZM FINANSOWY - „Integracja dla bezpieczeństwa współpraca międzynarodowa w zakresie praw podstawowych”

NMF - Azyl i Migracja (PL)