Warto wiedzieć: Bezpieczeństwo czynne pojazdu
Bezpieczeństwo czynne to szerokie pojęcie dotyczące zapobiegania wypadkowi pojazdu. Są to wszystkie elementy oraz czynniki układu pojazd-człowiek, które mogą nie dopuścić do powstania kolizji lub wypadku. Jednym z dwóch podstawowych rodzajów bezpieczeństwa samochodu, obok biernego (pasywnego), jest właśnie bezpieczeństwo czynne (aktywne).
W celu zwiększenia poziomu bezpieczeństwa czynnego (zapobiegania wypadkom) koncerny motoryzacyjne od lat wdrażają coraz bardziej zaawansowane technologie, które w dużej mierze przyczyniają się do ograniczenia poślizgu pojazdu, zmniejszenia odrywania koła od jezdni przy hamowaniu czy też przyspieszaniu na śliskiej nawierzchni.
Najczęściej występujące mechatroniczne układy bezpieczeństwa czynnego pojazdu:
- układ przeciwblokujący (ABS),
- układ przeciwpoślizgowy (ASR),
- układ elektronicznego rozdziału sił hamowania (EBD),
- układ stabilizacji toru jazdy (ESP),
- układ wspomagania nagłego hamowania (BAS).
ABS (Anti-Lock Braking System) – układ przeciwdziałający blokowaniu kół pojazdu podczas hamowania. Jego zadaniem jest przede wszystkim:
- zapobieganie utracie stabilności samochodu podczas hamowania,
- umożliwienie manewrowania pojazdem podczas hamowania.
Ponadto zwiększa on bezpieczeństwo podczas hamowania awaryjnego na łuku drogi oraz zmniejsza zużywanie się opon. System ten wydłuża drogę hamowania na poprzecznych nierównościach, na drogach szutrowych, asfaltowych pokrytych cienką warstwą piasku, na nawierzchni pokrytej świeżym, nieubitym śniegiem oraz na lodzie. W Polsce obowiązek stosowania układu ABS w samochodach osobowych występuje od lipca 2006 r.
ASR (Acceleration Slip Regulation) – jest to układ przeciwdziałający nadmiernemu poślizgowi kół osi napędowej. Zapobiega jałowemu obracaniu się kół napędzanych oraz utracie sterowności podczas
ruszania, gwałtownego przyspieszania, a także jazdy „pod górkę” przy śliskiej nawierzchni. Uaktywnia się w momencie utraty przyczepności koła do podłoża, informując kierowcę lampką kontrolną. Przy mniejszych prędkościach powoduje dohamowanie poszczególnych kół, natomiast przy większych – zmniejsza moment obrotowy silnika.
EBD (Electronic Brakeforce Distribution) – to system odpowiedzialny za automatyczny rozdział siły hamowania zarówno pomiędzy kołami przedniej i tylnej osi, jak również prawymi i lewymi kołami pojazdu. Aktywuje się przy hamowaniu na mokrej nawierzchni, przy nierównomiernie rozłożonym ładunku, na nawierzchni niejednolitej, a także w sytuacji, gdy jedno z kół straci kontakt z jezdnią. Skraca drogę hamowania, utrzymując stabilność pojazdu, nawet podczas gwałtownego hamowania lub hamowania na zakręcie.
ESP (Electronic Stability Program) – układ stabilizacji toru jazdy. To aktywny system bezpieczeństwa monitorujący na bieżąco ruch pojazdu. Zmniejsza ryzyko poślizgu w momencie szybkiego pokonywania zakrętu lub wykonywania gwałtownego manewru poprzez zmniejszenie mocy silnika i sterowanie siłami hamowania na poszczególnym kole. Pomaga kierującemu utrzymać pojazd w przyjętym przez niego torze ruchu. To zaawansowany układ bezpieczeństwa działający w powiązaniu z ABS, ASR oraz EBD. Jest szczególnie istotny przy zarzucaniu tyłu pojazdu. Pozytywne działanie systemu sprawiło, że przepisy europejskie nakazały stosować układ ESP jako obowiązkowy w nowych modelach samochodów osobowych od stycznia 2011 r., natomiast w modelach istniejących, nowo rejestrowanych – od listopada 2014 r.
BAS (Break Assist System) – jest układem wspomagającym nagłe hamowanie w sytuacjach awaryjnych. Skraca czas zwłoki układu hamulcowego w przypadkach zdiagnozowania gwałtownego hamowania oraz zwiększa ciśnienie w układzie hamulcowym w celu uzyskania największej siły. W niektórych pojazdach system ten informuje o nagłym hamowaniu innych uczestników ruchu poprzez włączenie świateł awaryjnych w pojeździe.
Występujące w pojazdach systemy bezpieczeństwa czynnego samochodu:
- ACC (Adaptive Cruise Control) – system aktywnego tempomatu,
- LDW (Lane Departur Warning) – układ monitorowania pasa ruchu,
- BLIS (Blind Spot Information System) – system informacji martwego pola w pojeździe,
- TPMS (Tire Pressure Monitoring System) – system monitorowania ciśnienia powietrza w oponach,
- Distance Alert – system ostrzegania o zbyt małej odległości od poprzedzającego pojazdu,
- City Safety – system zapobiegania kolizji przy mniejszych prędkościach,
- PCS (Pre Collision System) – system ochrony przedkolizyjnej,
- FCTA (Front Cross Traffic Alert) – system ostrzegania o pojazdach nadjeżdżających z przodu z kierunku poprzecznego,
- RSI (Road Sign Information) – system informacji o znakach drogowych,
- Hill-Holder – system zapobiegający niekontrolowanemu staczaniu się pojazdu na wzniesieniu.
Rozwiązania konstrukcyjne zmniejszające ryzyko zdarzenia drogowego to:
- napęd na 4 koła,
- doładowanie silnika,
- wspomaganie układu kierowniczego,
- aktywne zawieszenie,
- opony zimowe,
- łańcuchy przeciwślizgowe.
Do elementów wyposażenia pojazdu mających wpływ na bezpieczeństwo aktywne należą:
- światła asymetryczne,
- doświetlanie zakrętów,
- aktywne reflektory skrętne,
- automatyczne światła drogowe,
- światła przeciwmgłowe,
- lusterka zewnętrzne i wewnętrzne,
- wycieraczki szyb przednich i tylnych,
- ergonomiczny fotel kierowcy (z regulacją wysokości, kąta siedziska oraz odcinka lędźwiowego oparcia),
- regulowana, wielofunkcyjna kierownica,
- klimatyzacja.
Na bezpieczeństwo ruchu drogowego ma wpływ wiele czynników. Wprowadzane przez producentów pojazdów coraz to nowsze systemy bezpieczeństwa aktywnego, wykorzystujące do działania radary, czujniki i kamery niewątpliwie przyczyniają się do zmniejszenia liczby wypadków drogowych. Należy przy tym pamiętać, że pomimo stosowania w pojazdach elektronicznych urządzeń zmniejszających rolę kierowcy w procesie poruszania się samochodem, podstawową przyczyną zdarzeń drogowych jest czynnik ludzki, w mniejszym zaś stopniu pojazd i otoczenie.
Warto zatem mieć świadomość zagrożeń występujących na drodze, nie przeceniać możliwości technicznych systemów bezpieczeństwa czynnego, zadbać o właściwy stan psychofizyczny, stosować prawidłową technikę kierowania samochodem, a także przestrzegać przepisów ruchu drogowego.
Najważniejszym elementem systemu bezpieczeństwa czynnego jest kierowca !
kom. Mateusz Mićko, WRD KWP Szczecin
Źródło: M.G., „Kwartalnik Policyjny”, nr 3-4/2021, CSP Legionowo, str. 83-85.
